فهرست مطالب
فصل اول: كليات،تعاريف و مفاهيم..................................................... 1
فصل اول.................................................................................... 10
كليات ، تعاريف و مفاهيم............................................................... 10
مقدمه....................................................................................... 10
موضوع پژوهش............................................................................ 11
دستاوردهاي نظري و عملي پژوهش............................................... 12
تعاريف و مفاهيم.......................................................................... 15
مفهوم و فرهنگ........................................................................... 15
تعريف لغوي................................................................................ 16
تعريف اصطلاحي.......................................................................... 16
عوامل فرهنگ............................................................................. 17
اصول چهار گانه فرهنگ................................................................. 17
مفهوم تفكر................................................................................. 19
مفهوم بسيج............................................................................... 21
تعريف بسيج در انقلاب اسلامي ايران............................................... 23
تعريف فرهنگ و تفكر بسيج........................................................... 24
فصل دوم.................................................................................... 25
رويكردها ويژگي ها...................................................................... 25
فرهنگ و تفكر بسيج در متون اسلامي............................................. 25
هدف و فلسفه بسيج................................................................... 25
فرهنگ و تفكر بسيج در وصاياي شهيدان.......................................... 40
رشد فضايل و محو رذايل اخلاقي..................................................... 41
عرفان و معنويت.......................................................................... 45
اتحادووحدت كلمه........................................................................ 45
آداب برادري و تعاون..................................................................... 52
طرز آشنايي............................................................................... 52
آداب بيماري و مداوا...................................................................... 53
حكمت هاي كتمان بيماري............................................................ 53
عيادت و پرستاري........................................................................ 54
آداب فرماندهي و فرمانبري............................................................ 54
اخلاق فرماندهي......................................................................... 54
عشق و علاقه متقابل................................................................... 58
آداب قرآن................................................................................... 58
آداب ميهماني و معاشرت.............................................................. 59
آداب خوردن و آشاميدن................................................................. 60
ادعيه قبل و بعد طعام................................................................... 62
آداب دعا و مناجات....................................................................... 63
آداب سخن و سكوت..................................................................... 63
نسبت نيكو دادن به هم................................................................ 64
تكيه كلام ها............................................................................... 65
زبان سكوت................................................................................ 65
قسم ياد نكردن........................................................................... 65
ذكر خوش صلوات......................................................................... 66
ماندن و مقاومت كردن................................................................... 66
آداب عبادت................................................................................ 67
آداب رفتار با عراقي...................................................................... 70
فرهنگ و تفكر بسيج از نگاه جامعه شناسي..................................... 71
فصل سوم.................................................................................. 86
خاستگاه و ريشه ها..................................................................... 86
خاستگاه فرهنگ و تفكر بسيج....................................................... 86
خاستگاه جامعه شناسي.............................................................. 86
رويكرد جامعه شناسي پزوتيويسمي از بسيج................................... 87
شرايط اجتماعي بسيج................................................................. 88
شرايط اقتصادي........................................................................... 89
شرايط سياسي.......................................................................... 90
نقد مباني بسيج شناسي در جهان معاصر........................................ 91
عدم توجه به اراده الهي در تحقق پديده هاي اجتماعي....................... 94
فضيلت جهاد............................................................................... 98
مفهوم رهبري.............................................................................. 99
مفهوم حكومت و حاكميت.............................................................. 99
مفهوم ولايت فقيه...................................................................... 102
قانون اساسي.......................................................................... 103
وظايف و اختيار رهبر................................................................... 104
خاستگاه فرهنگ و تفكر بسيج از ديدگاه ولايت رهبري....................... 105
خاستگاه بسيج در دنياي اسلام.................................................... 106
خاستگاه بسيج در انقلاب اسلامي................................................ 109
خاستگاه بسيج در اراده الهي...................................................... 111
فصل چهارم............................................................................... 114
چشم انداز ها و عرصه ها............................................................ 114
عرصه هاي اجتماعي.................................................................. 114
عرصه سياست.......................................................................... 115
آگاهي و شناخت....................................................................... 117
احساس مسئوليت..................................................................... 118
ايستادگي و مقاومت.................................................................. 118
عرصه فرهنگ............................................................................ 119
تهاجم فرهنگي......................................................................... 120
توليد دانش............................................................................... 123
سطح توسعه............................................................................ 126
سطح كلان............................................................................... 127
سطح خرد................................................................................ 128
عرصه هاي فردي....................................................................... 129
نظام گرايشي........................................................................... 129
نظام بينشي............................................................................. 131
نظام رفتاري.............................................................................. 132
توازون در ابعاد دروني وبيروني...................................................... 133
فصل پنجم................................................................................ 136
مقياس فرهنگ و تفكر بسيج........................................................ 136
كليات مقياس............................................................................ 136
محبت و احسان :....................................................................... 140
پرسشنامه............................................................................... 167
فهرست منابع........................................................................... 177
ف
انقلاب اسلامي ايران به عنوان انعكاس جلوه هاي روشن انديشه هاي الهي حضرت امام خميني (ره) ، حصار اوهام و نظريه هاي رجعت به قرون جاهليت را شكافت و باايجاد تحول عميق در فرهنگ و اعتقادات جامعه اسلامي هويت و شخصيت مستقل سياسي، فرهنگي و اعتقادي را به جهان اسلامي هديه كرد . امروز ثمره اين نهال برومند ، قامت برافراشته و پر افتخار بسيج است كه درسايه پيروي از مقام معظم رهبري و جان فشاني هاي بسيجيان سلحشور بر تارك انقلاب مي درخشيد . درخششي كه از شركت مخلصانه و فراگير در هشت سال دفاع مقدس تلالؤ آن جهانگير شده و موجبات سرافرازي نظام جمهوري اسلامي ايران ، و نااميدي و ياس دشمنان اسلامي را در سر تا سر جهان فراهم آورده است . فرهنگ و تفكر بسيج پديده اي نوظهور است كه ريشه در باورهاي اسلامي ، انقلابي و ملي مسلمانان ايران دارد .
فرهنگ و تفكر بسيج در سير تحول و تكوين بسيج در دوران انقلاب ، جنگ تحميلي و دوران سازندگي و بعد از آن در جامعه حضور داشته و هميشه در لحظات بحراني ، گره هاي نظامي ، سياسي ، فرهنگي و اقتصادي نظام را به نحو معجزه آسايي باز كرده است . از آنجا كه بقاي نظام جمهوري اسلامي در گروه توجه به اين فرهنگ ناب اسلامي ، انقلابي وايراني است ، بايد شاخصه هاي اين فرهنگ را شناخت . همان شاخصه هايي كه از زمان پيدايش تا كنون از آن بهره مند بوده و همگان بر اين اساس بسيج را مي شناسند و تكريمش مي كنند . بر اساس همين شاخصه ها نيز بايد از آن وضعيت شناسي و آسيب شناسي كرد و زمينه هاي ضعف و قوت آن را در اقشار بسيج بررسي كرد و راه كارهايي را براي ارتقاي ويژگي هاي اسلامي ، انقلابي وملي آن به دست آورد .
بسيج انقلاب اسلامي ايران بيش از آنكه دراي سازمان رزمي مشخص باشد ، داراي يك فرهنگ و تفكر است كه شالوده اصلي سازمان بسيج را همين فرهنگ و تفكر تشكيل مي دهد . در تبيين فرهنگ و تفكر بسيج ويژگيهاي آن نظريه هاي مختلفي ارائه شده است كه رد رأس آن فرمايشات حضرت امام خميني (قدس سره) و حضرت آيت ا… خامنهاي (مد ظله) قرار دارد . ايشان بسيج را يك فرهنگ كه د ربين مردم ايران قرار دارد معرفي نموده كه ريشه در باورهاي انقلابي ، اسلامي و ملي ايران دارد . معنويت ، شجاعت ، ولايت ، آگاهي و شناخت ، دشمن شناسي ، حريت و … از شاخصهاي اين فرهنگ و تفكر محسوب مي شود .
در مباحث جامعه شناسي نظرات مختلفي در خصوص فرهنگ و تفكر بسيج ارائه شده است كه زاييده نگرش بسيج شناسي آنهاست . اصولا” برخي بسيج را يك پديده صرفا” اجتماعي و گذرا مي دانند و آن را تز كودتا و آشوب هاي داخلي مي دانند و برخي آن تز بسيج توده اي مطرح كرده اند و برخي بسيج را مانع اصلاحات جامعه در روند حركت بسوي غرب تلقي نموده اند و آن را به عنوان آسيب و مانع توسعه قلمداد كرده اند و برخي آن را نتيجه انقلاب و معادل با جريان انقلاب اسلامي تلقي كرده اند و بدين ترتيب آن را عنصر اصلي نظام اسلامي ايران ميدانند . برخي نيز معتقدند كه فرهنگ بسيج در جريان تحولات اجتماعي دچار ضعف شده و رو به نابودي است و برخي معتقدند كه فرهنگ بسيج متناسب با شرايط و موقعيت ها اهداف ووظايف خاصي يافته است كه اين تحول را نمي توان ضعف ناميد ، بلكه بيانگر توسعه و ارتقاء است .
آنچه مد نظر اين نگارش است ، بررسي شاخصه هاي فرهنگ و تفكر بسيج در اقشار بسيجي است كه به آسيب شناسي از آن نيز مي پردازند . براي آسيب شناسي يك مدل مطلوب از فرهنگ و تفكر بسيج ارايه مي گردد . سپس بر اساس مدل مطلوب وضعيت موجود ارزيابي مي شود . �
|